Poniższy krótki artykuł jest uzupełnieniem niedawnej sylwetki rekonstrukcyjnej (portret sanitariusza).
Krzyż żelazny (niem. eisernes Kreuz) to bez wątpienia najbardziej znane i rozpoznawalne odznaczenie wojskowe na świecie. Ustanowione we Wrocławiu w dobie wojen napoleońskich (10.03.1813r.), przez króla Prus Fryderyka Wilhelma III. Nazwa i materiał odznaczenia miał nawiązywać do popularnego wówczas określenia "żelaznych czasów". Z kolei kształt zaczerpnięto bezpośrednio z krzyża teutońskiego (ze zmienionymi proporcjami). Odznaczenie nadawano za wybitne męstwo na polu bitwy, lub sukcesy dowódcze i występowało zwykle w dwóch Klasach ( I i II). Warto zwrócić uwagę, że było nadawane tylko podczas trwania wojny, ale mogli je otrzymać zarówno medycy i kapelani, jak również żołnierze innych narodowości (czego najlepszym przykładem są Legiony).
5 sierpnia 1914 roku, cesarz Wilhelm II reaktywował krzyż żelazny (niem. eisernes Kreuz 1914), dzieląc go na trzy kategorie:
- Wielki Krzyż Żelaznego Krzyża - (niem. Grosskreuz)
- krzyż żelazny I klasy- (niem. eisernes Kreuz I Klasse)
- krzyż żelazny II klasy - (niem. eisernes Kreuz II Klasse).
W stosunku do wcześniejszych odmian, wprowadzono następujące zmiany:
- na dole awersu wprowadzono datę "1914";
- w EK I zapięcie (od 1915r.) występowało również w formie śrubki z nakrętką;
- pod koniec wojny krzyż żelazny był wykonywany z mosiądzu (poczerniony) z platerowaną srebrna obwódką.
Wymieniony wcześniej Wielki Krzyż Żelaznego Krzyża był w zasadzie zarezerwowany tylko dla najwyższych dowódców (generałów i feldmarszałków).
Wbrew powszechnej opinii, krzyż żelazny I klasy był nadawany również szeregowym i podoficerom, tutaj z kolei najlepszym przykładem jest Rudolf Höss (późniejszy komendant KL Auschwitz). Jednakże (po za kilkoma przypadkami), obowiązywała kolejność nadawania krzyża żelaznego: najpierw II Klasa- później I. Szacuje się, że w latach 1914 - 1918 nadano ok. 80tys - 250tys EK I oraz ok. 1,5mln. - 5mln. EK II.
W związku z posiadaniem w mojej kolekcji jednego egzemplarza EK II wraz ze wstążką, postanowiłem wykorzystać go do dekoracji wybranej sylwetki rekonstrukcyjnej. Zadanie, które nie wygląda na trudne, w praktyce wymusiło przeanalizowanie źródeł fotograficznych. Otóż EK II nadawano w papierowej kopercie wraz ze wstążką (o szer. 25 - 30 mm) w barwach danego landu. W przypadku Królestwa Prus była to kombinacja czarno-biała i tak w wersji kombatanckiej- czarna wstążka z dwoma białymi pasami oraz niekombatanckiej- biała wstążka w dwoma czarnymi pasami. Żołnierze na co dzień nosili tylko samą wstążkę (odznaczenie wysyłano do domu), lub baretkę głównie w przypadku bluz m1915. Jednakże, na okoliczność pamiątkowych zdjęć dekorowano bluzę kompletnym zestawem krzyż + wstążka. I tutaj moją uwagę przykuły sposoby wiązania wstążki, które sądząc po złożoności nie były uregulowane prawnie.
Analizując dostępną mi literaturę, doszukałem się kilkunastu sposobów wiązania wstążki EK II, co prezentuję w poniższej galerii.
Na koniec chciałbym podkreślić, że nie spotkałem się z potwierdzoną informacją na temat określonego przedziału czasowego noszenia EK II wraz ze wstążką.
Z wyrazami szacunku:
AS HISTORII
