"Modelarstwo Historyczne"

Szanowni Państwo.

"Modelarstwo historyczne" jest autorskim projektem AS HISTORII, polegającym na odtwórstwie historycznym na podstawie dokumentacji fotograficznej oraz eksponatów z epoki. Każdą sylwetkę poprzedza wielomiesięczne przygotowanie merytoryczne oraz kompletowanie poszczególnych elementów umundurowania i wyposażenia. Ponieważ, sylwetki opierają się na oryginalnych elementach, projekt podnosi "poprzeczkę" wyżej niż klasyczna rekonstrukcja historyczna, bazująca na replikach.

Sylwetka Nr. I

Opis:

Sylwetka nawiązuje do widocznej fotografii, wykonanej w drugiej połowie 1915 roku. Prezentuje wygląd typowego piechura kontyngentu pruskiego w pełnym ekwipunku marszowym. Żołnierz jest w stopniu kaprala (Unteroffizier) o czym świadczy obszycie krawędzi kołnierza złotą tresą. To co wyróżnia jego wygląd, to nieregulaminowe, wręcz "frywolne" umundurowanie. Według jednego opisu fotografię wykonano po zakończeniu zawodów w marszu terenowych, a żołnierz jest jego zwycięzcą (o czym ma świadczyć zawieszony numerek "1"). Brak bielizny pod bluzą mundurową, podwinięte rękawy oraz wywinięta podpinka Pickelhauby, były wbrew armijnemu regulaminowi. Jednakże dokumentacja fotograficzna świadczy o praktykowaniu takiego stanu rzeczy, szczególnie podczas męczących marszów. Co do samej sylwetki, dlaczego jest typowa na wczesny okres wojny? Obok przedwojennych elementów umundurowania i wyposażenia, posiada już te wdrażane od jesieni 1914 roku. Na przykład tornister w całości uszyty z brezentu (wcześniej szyty z koziej skóry) oraz pałatka w szarym kolorze. Również chlebak jest już wykonany z szarego materiału, a nie jak wcześniej ochrowego. Lato roku 1915 to również początek stosowania na szeroką skalę broni chemicznej, ale środki ochrony w postaci maseczek otrzymywały te pułki, które były bezpośrednio zagrożone takową bronią. Żołnierz na fotografii posiada łopatkę i prawdopodobnie bagnet odsunięty do tyłu za nogę.

Lista elementów umundurowania i wyposażenia w mojej sylwetce:

a) elementy oryginalne:

buty marszowe - Marschstiefel (Knobelbecher) M1866;
pas i klamra - Koppel und Koppelschloss M1895 (pas produkcji z roku 1916);
ładownice - Patronentasche M1909 (rok produkcji 1915 i 1916);
bagnet "ość", żabka oraz temblak - Seitengewehr 98 n.A. (rok produkcji 1903), Koppelschuh (rok produkcji 1914), Sabel Troddel fur 9. Kompagnie;
chlebak razem z manierką oraz aluminiowym kubkiem - Brotbeutel M1887 (rok produkcji 1916), Feldflasche M1907, Trinkenbecher M1893 (rok produkcji 1914);
erzatrzowy tornister razem z przybornikiem do pałatki, aluminiową menażką, pałatką, kocem oraz kompletem troków (2x do menażki, 3x zelta) - Erzatz Tornister (rok produkcji 1915), Zeltpflöcke (rok produkcji, niewidoczny) Kochgeschirr M1910 (rok produkcji 1914), Zelthbahn M1892, Kochgeschirrriemen und Mantelriemen;
karabin systemu mausera - Gewehr 98 (rok produkcji 1916);
hełm typu Pickelhaube M1895 (czerep wykonany na zamówienie, wszystkie pozostałe elementy oryginalne);
guziki rangowe starszego szeregowego - Gefreiter Knöpfe;
komplet guzików mundurowych i kompanijnych.

b) elementy będące replikami:

bluza mundurowa - Feldrock M1907/10 - produkcja Voenspec;
spodnie polowe - Steingrauer Tuchhosen für Mannschaften der Infanterie M1914 - produkcja Schuster;
naramienniki dla 22 regimentu - Schulterklappen - produkcja Bekleidungsamt XIII;
pokrowiec na Pickelhaube - Helmberzug - produkcja Bekleidungsamt XIII.

Źródło fotografii z epoki: Füsilier-Regiment Graf Roon (Ostpreußisches) Nr.33 (Facebook).

Zdjęcia wykonał: MacDom Foto.

Sylwetka Nr. II

Obraz moÅ¼e zawieraÄ: 1 osoba, stoi, na zewnÄtrz i tekst

Opis:

Sylwetka inspirowana bardzo znaną fotografią nagłówka "Illustrirte Zeitung", numer z 27 czerwca 1915 roku. Autor zdjęcia, Badecker jako podoficer 12 Rezerwowego Pułku Piechoty (12. RIR) wykonał wówczas serię zdjęć dokumentujących zwycięskie przełamanie wojsk niemieckich w bitwie nad Bzurą. Fotografię wykonano około 12 czerwca, po niemieckim ataku gazowym nad rzeką Bzurą, podczas którego ofiarami zostali również niemieccy żołnierze. Lecz zdjęcie jest pozowane, o czym świadczy pusty (płaski) worek oddechowy w aparacie tlenowym. Co do autora warto dodać, że pochodził z rodziny właścicieli agencji fotograficznej w Berlinie, która podczas wojny pracowała dla wojska.

Widoczny na fotografii żołnierz to sanitariusz w stopniu kaprala (Sanitätsunteroffizier) 12 RIR (o czym świadczy numer "12" na Pickelhaubie). Najbardziej charakterystycznym elementem wyposażenia sanitariusza jest aparat tlenowy Heeres B-type, model z 1914 roku. Urządzenie tego typu produkowała firma Dräger z Lubeki od 1900 roku i pierwotnie był przeznaczony dla ratowników górniczych. Do wojska trafił dopiero w 1913 roku. Konstrukcja składał się ze skierowanej zaworem w dół butli ze sprężonym pod ciśnieniem 150 atmosfer tlenem, naboju oczyszczającego, worka tlenowego i elastycznej rury oddechowej z ustnikiem i zaciskiem na nos. "Aparat Drägera" jak potocznie go nazywano ważył około 4,5 kg. i pozwalał na 45 minut pracy bez wysiłku, lub 20 min. pracy z wysiłkiem. Do marca 1915 roku armia niemiecka zamówiła blisko 6000 tego typu urządzeń, z czego dostarczono 3000. Na wyposażeniu kompani sanitarnych znalazły się od 1915 roku, jako "pierwsza pomoc" dla porażonych gazem żołnierzy.

Maseczka na twarzy sanitariusza była pierwotną formą ochrony przed bronią chemiczną (chlor) i składała się z materiałowej maseczki z gazą po wewnętrznej stronie. Gaza była nasączana specjalnym roztworem, który absorbował gaz. Obok maseczki szybko zaczęto nosić również prowizoryczne gogle, ponieważ gaz podrażniał również oczy.

Pozostałe elementy wyposażenia sanitariusza są typowe dla tej specjalizacji (patrz poniżej).

Lista elementów umundurowania i wyposażenia w mojej sylwetce:

a) elementy oryginalne:

buty marszowe - Marschstiefel (Knobelbecher) M1866;
pas i klamra - Koppel und Koppelschloss M1895 (pas produkcji z roku 1916);
bagnet "ość", żabka oraz temblak - Seitengewehr 98 n.A. (rok produkcji 1903), Koppelschuh (rok produkcji 1914), Sabel Troddel fur 9. Kompagnie;
para ładownic medycznych (lewa "L" oraz prawa "P") dla polowych sanitariuszy (ładownice różniły się wnętrzem, gdyż lewa była przeznaczona głownie na opatrunki, a prawa medykamenty oraz przybory) - Sanitätertaschen für Sanitätsmannschaften, links ("L") und rechts ("R") - rok produkcji 1915 oraz 1903;
manierka medyczna dla sanitariuszy - Labeflasche für Sanitätsmannschaften (wczesny model);
opaska medyczna - Sanitäter Armbinde;
pasek do chlebaka (szary) - Brotbeutelriemen - rok produkcji 1916;
chlebak razem z manierką oraz aluminiowym kubkiem - Brotbeutel M1887 (rok produkcji 1916), Feldflasche M1907, Trinkenbecher M1893 (rok produkcji 1914);
hełm typu Pickelhaube M1895 (czerep wykonany na zamówienie, wszystkie pozostałe elementy oryginalne);
guziki rangowe starszego szeregowego - Gefreiter Knöpfe;
komplet guzików mundurowych i kompanijnych.

b) elementy będące replikami:

bluza mundurowa - Feldrock M1907/10 - produkcja Voenspec;
spodnie polowe - Steingrauer Tuchhosen für Mannschaften der Infanterie M1914 - produkcja Schuster;
naramienniki dla 22 regimentu - Schulterklappen - produkcja Bekleidungsamt XIII;
pokrowiec na Pickelhaube - Helmuberzug - produkcja Bekleidungsamt XIII;
halsztuk - Halstuh - produkcja Bekleidungsamt XIII;
aparat tlenowy - Dräger - Tübben - wykonany przez S. Kaliński oraz P. Moskwa. Obecnie własność P. Moskwy.

Źródło fotografii z epoki: udostępniony z kolekcji S. Kalińskiego;

Zdjęcia wykonał: S. Kaliński.

Dziękuję S. Kalińskiemu za pomoc merytoryczną.

Sylwetka Nr. III

Opis:

Powyższa sylwetka jest pierwszą, którą nawiązuje do znanego z imienia i nazwiska żołnierza. Podpis fotografii brzmi: "Pozdrowienia z Hannoveru, wyprawa zbrojna (Feldzug) 1915, 11.03.15 Franz Schneider". Niestety nie znalazłem rewersu potwierdzającego czy jest to tylko fotografia, czy też ma formę pocztówki. W każdym razie Franz Schneider 11 marca 1915 roku był tzw. Krankenträger (Noszowym) w stopniu szeregowego, kontyngentu bawarskiego o czym świadczy dolna kokarda czapki (w barwach Królestwach Bawarii). Warto w tym miejscu nieco opisać charakter służby Krankenträgrów, ponieważ nie mają odpowiednika w polskiej armii. Po pierwsze, była to funkcja organizowana tylko na czas manewrów lub konfliktu. Stąd "KT" jak roboczo są nazywani, rekrutowano głównie spośród rezerwistów. "KT" nie byli częścią kompanii liniowych, a jedynie stanowili personel batalionów lub kompanii sanitarnych. Do ich obowiązków należał transport oraz opieka nad rannymi pomiędzy punktem medycznym na pierwszej linii, a szpitalem polowym (aczkolwiek, opiekowali się również psami do tropienia rannych). Z tego też względu ich regulaminowe nakrycie głowy stanowiła czapka tzw. Dienstmutze, natomiast broń przydziałową pistolet (głownie P08). "KT" nie posiadali gruntownego przeszkolenia medycznego, więc nie otrzymywali ekwipunku medycznego jak bandażownice, a jedynie manierki medyczne z wodą dla rannych. Co ciekawe, od 1916 roku otrzymywali również stalowe hełmy oraz maski przeciwgazowe. Najwyższym stopniem wśród "KT" był Feldwebel (starszy sierżant), ponadto mogli być nagradzani wszystkimi wojskowymi odznaczeniami. "KT" otrzymywali takie same mundury jak jednostki, którym podlegali, tj. jeśli byli przydzieleni do pułków pionierskich nosili bluzy z tzw. szwedzkim mankietem. Pozostałe elementy umundurowania i wyposażenia były takie same jak u żołnierzy liniowych.

Dosyć często spotykam się z przypadkami Górnoślązaków jako Krankenträgrów, jednym z nich był Franz Myschor, urodzony w 1883 roku w Wyrach (na poniższej fotografii z rodziną). Franz przeżył wojnę, lecz zmarł w wyniku infekcji zęba w 1931 roku.

Obraz moÅ¼e zawieraÄ: 4 osoby, ludzie siedzÄ

Lista elementów umundurowania i wyposażenia w mojej sylwetce:

a) elementy oryginalne:

pas i klamra - Koppel und Koppelschloss M1895 (pas produkcji z roku 1916);
bagnet "ość", żabka oraz temblak - Seitengewehr 98 n.A. (rok produkcji 1903), Koppelschuh (rok produkcji 1914), Sabel Troddel fur 9. Kompagnie;
kabura dla pistoletu 08 (Luger) - Patronentasche für Pistolen 08 (rok produkcji 1915);
manierka medyczna dla sanitariuszy - Labeflasche für Sanitätsmannschaften (wczesny model);
opaska medyczna - Sanitäter Armbinde (krzyż jest wykonany z filcu i pod wpływem mrozu wygięły się jego ramiona);
erzatrzowy tornister razem z przybornikiem do pałatki, aluminiową menażką, pałatką, kocem oraz trzema trokami do pałatki - Erzatz Tornister (rok produkcji 1915), Zeltpflöcke (rok produkcji, niewidoczny) Kochgeschirr M1910 (rok produkcji 1914), Zelthbahn M1892 und Mantelriemen;
pasek do chlebaka (szary) - Brotbeutelriemen - rok produkcji 1916;
chlebak razem z manierką oraz aluminiowym kubkiem - Brotbeutel M1887 (rok produkcji 1916), Feldflasche M1907, Trinkenbecher M1893 (rok produkcji 1914);
guziki rangowe starszego szeregowego - Gefreiter Knöpfe;
komplet guzików mundurowych i kompanijnych.

b) elementy będące replikami:

bluza mundurowa - Feldrock M1907/10 - produkcja Voenspec;
spodnie polowe - Steingrauer Tuchhosen für Mannschaften der Infanterie M1914 - produkcja Schuster;
buty marszowe razem z tzw. Marschriemen - Marschstiefel (Knobelbecher) M1866 - produkcja Schuster;
naramienniki dla 22 regimentu - Schulterklappen - produkcja Bekleidungsamt XIII;
czapka typu Dienstmutze - produkcja Andrew Barabas;
halsztuk - Halstuh - produkcja Bekleidungsamt XIII;
D-Ring - produkcja Breslavia;
komplet troków do menażki - Kochgeschirrriemen - produkcja Breslavia;

Źródło fotografii z epoki: Internet, rok 2017.

Fotografia Franza Myschor: udostępniona przez S.Botor.

Zdjęcia wykonał: M. Ostalski.

Sylwetka Nr. IV

Opis:

Powyższa sylwetka prezentuje strzelca - rekruta 7 Kompanii II Batalionu 1 Górnośląskiego Pułku Piechoty "Keith" Nr. 22 w trakcie zajęć polowych (Schütze der 7 Kompagnie II Bataillon 1 Oberschlesisches Infanterie Regiment "Keith" No. 22) jesienią 1915 roku (garnizon w Gliwicach). Rekrut w takiej konfiguracji to tzw. Hauptübung lub Schießanzug, była regulaminowa sylwetka do zajęć na strzelnicy, bądź zajęć terenowych (nie manewry armii!). Aczkolwiek, tutaj została wzbogacona o łopatkę piechoty, której na strzelnicę zazwyczaj nie zabierano. W tym miejscu należy podkreślić, że umundurowanie w kolorze polowym (niem. Felduniform) wydawano żołnierzom na czas wojny.

Teoretycznie każdy zdrowy obywatel Królestwa Prus, a tym samym również Górnego Śląskiego, był zobowiązany do odbycia dwuletniej zasadniczej służby zawodowej w czasie pokoju (Friedenszeit). Głównie dotyczyło to mężczyzn w wieku 20-22 lata, bez względu na wyznanie. Naturalnie status społeczny rodziny decydował jak potoczy się "kariera" rekruta, lub czy w ogóle będzie go dotyczyć. Rodowici Górnoślązacy w zdecydowanej większości to robotnicy oraz chłopi, a więc pozbawieni możliwości uniknięcia zasadniczej służby. Wyjątek stanowili tylko tzw. Jednoroczni Ochotnicy (Einjahrfreiwilligen), którzy po pierwsze byli ochotnikami, a po drugie mogli wybrać rodzaj broni (piechota, artyleria, marynarka wojenna itp.). Analogicznie jak w przypadku późniejszej zasadniczej służbie w wojsku polskim, poborowy otrzymywał przydział do wybranej jednostki na terenie (tylko) Królestwa Prus. Wbrew powszechnej opinii, Górnoślązacy nie byli przydzielani tylko do garnizonów na terenie Prowincji Śląskiej. Warto również nadmienić, że słaba znajomość języka niemieckiego nie zwalniała ze służby, wręcz przeciwnie, uważano to za dobrą okazję do nauki. Co więcej, dla młodych mężczyzn, służba wojskowa była w pewnym sensie "szkołą życia", podczas której nabywali "dobrych manier". Kiedy poborowy już się zameldował do pułku, otrzymywał regulaminowy przydział umundurowania (niem. Friedensuniform), wyposażenia, uzbrojenia i innych akcesoriów oraz przydział do konkretnej kompanii, plutonu i tzw. Korporalschaft (podział gospodarczy). Kwestię samego procesu szkolenia, a także wypunktowania listy rzeczy, które znalazły się w jego szafce, pozwolę sobie ominąć ponieważ wykracza poza powyższą sylwetkę.

Wizerunek odtworzonej sylwetki bezpośrednio nawiązuje do realiów początku 1915 roku. To czas kiedy zaprzestano produkcji granatowych mundurów na rzecz umundurowania polowego. Pomiędzy 1910, a 1914 rokiem rekrut miał do dyspozycji dwa rodzaje umundurowania: garnizonowe i polowe (Friedens- und Felduniformen). Kombinacja tych dwóch rodzajów umundurowania wskazywała na aktualny status pułku. Przykładowo w czasie pokoju, lub konfliktu, ale tylko w obrębie garnizonu, strzelnicy i poligonu, korzystano z w/w granatowej bluzy (dla pruskiej piechoty), czarnych, białych oraz roboczych spodni (tzw. Drillichhosen) również koloru białego. Na czas manewrów armijnych, rekrut do wcześniejszej kombinacji umundurowania otrzymywał pokrowiec maskujący na hełm (Pickelhaube) z czerwoną opaską. Dopiero w momencie ogłoszenia mobilizacji i w konsekwencji wymarszu na front, żołnierz przechodził do umundurowania polowego (Feldgrau). Wynikało to z faktu, że reforma niemieckiego umundurowania polowego postępowała dosyć wolno (umundurowania koloru "Feldgrau" zaczęto wprowadzać pomiędzy 1907, a 1910 rokiem). Dopiero od 1915 roku, umundurowania garnizonowe sukcesywnie zastępowano na rzecz polowego. Faktyczne, do końca wojny granatowe bluzy (Dunkelblau Waffenrock) pełniły rolę regulaminowego umundurowania pruskiego piechura.

Uwagi do sylwetki:

Prezentowana sylwetka w całości składa się z oryginalnych elementów. Pas żołnierski jest o kilka centymetrów za wysoko i jest to efekt obciążenia tornistra oraz pustych ładownic. Dodatkowo, tornister nie ma zapiętych szelek, a jedynie są zawieszone na ładownicach (niefortunnie urwała się jedna szelka). Zarówno pałatka (Zeltbahn), jak i płaszcz (Mantel) nie są do końca poprawnie złożone. Elementami wskazującymi 1915 rok, są w sylwetce pałatka oraz chlebak w kolorze szarym (wcześniej produkowano je w kolorze ochrowym). Nie chciałem ryzykować uszkodzenia płaszcza, poprzez jego nadmierne sprasowanie, stąd cały zestaw robi wrażenie zbyt szerokiego. Model posiada temblak 7 kompani, lecz guziki kompanijne w bluzie pochodzą z 10 kompani. Krzywo ułożona lewa ładownica to efekt obciążenia zestawu bagnetu z łopatką.

W tym miejscu pragnę serdecznie podziękować Pommersches Pionier Batl. Nr 2 za odsprzedanie cennego dla mojej kolekcji Waffenrocka z 22 IR.

Lista elementów umundurowania i wyposażenia w sylwetce:

a) elementy oryginalne:

bluza mundurowa 22 Pułku Piechoty "Keith" - Dunkelblauer Waffenrock M1895 (rok produkcji 1903);
spodnie robocze - Drillichhosen (rok produkcji 1916);
buty marszowe - Marschstiefel (Knobelbecher) M1866;
pas i klamra - Koppel und Koppelschloss M1895 (pas produkcji z roku 1916);
ładownice - Patronentasche M1895 (rok produkcji 1908);
bagnet "ość", żabka oraz temblak - Seitengewehr 98 n.A. (rok produkcji 1903), Koppelschuh (rok produkcji 1914), Troddel für 7. Kompagnie;
łopatka piechoty - Kleines Spaten für Infanterie M1898;
chlebak razem z manierką oraz aluminiowym kubkiem - Brotbeutel M1887 (rok produkcji 1916), Feldflasche M1907;
erzatrzowy tornister razem z przybornikiem do pałatki, aluminiową menażką, pałatką, kocem oraz kompletem troków (2x do menażki, 3x zelta) - Erzatz Tornister (rok produkcji 1915), Zeltpflöcke (rok produkcji, niewidoczny) Kochgeschirr M1910 (rok produkcji 1914), Zelthbahn M1892, Feldgrauer Einheitsmantel für Mannschaften M1915 (rok produkcji 1916), Kochgeschirrriemen und Mantelriemen;
karabin systemu mausera - Gewehr 98 (rok produkcji 1916);
hełm typu Pickelhaube M1895 (czerep wykonany na zamówienie, wszystkie pozostałe elementy oryginalne).

Źródło fotografii z epoki: www.flickr.com (dostęp 03.09.2019 roku)

Model: Michał Świerczek

Wszystkie elementy umundurowania i wyposażenia pochodzą z kolekcji Artur Studenta

Zdjęcia wykonał: Artur Student

Źródło: http://wiki-commons.genealogy.net/

Sylwetka Nr. V

Opis sylwetki:

Powyższa sylwetka prezentuje kadeta szkoły sanitariuszy (1915 rok), podczas zajęć terenowych. W momencie wybuchu I wojny światowej (1914 rok), niemieckie służby medyczne prezentowały podobny poziom jak pozostałe strony konfliktu. Chociaż powierzchownie wyglądały na istotny element armii to poprzez marginalizowanie ich roli przez dowództwo, nie były przygotowane do rzeczywistości nowego konfliktu.

Pierwszą pomoc na linii frontu nieśli sanitariusze (niem. Sanitäter), których stopień umiejętności był zależny od wykształcenia w zawodach medycznych. Dyplomowani lekarze z wiadomych względów nie służyli na pierwszej linii, za to żołnierze z niższymi kwalifikacjami stanowili trzon służb medycznych. Jednakże ich ścieżka kariery wojskowej zaczynała się analogicznie jak w przypadku innych szeregowych żołnierzy. Późniejszy sanitariusz, najpierw musiał być strzelcem. W czasach pokoju, jeśli rekrut odbywający zasadniczą służbę zawodową posiadał wykształcenie medyczne, lub takowe nabywał, był dalej kierowany do szkoły sanitariuszy. Szkolenie było wspólne dla wszystkich formacji, stąd na pamiątkowych fotografiach są często widoczni obok siebie żołnierze piechoty, kawalerii lub artylerii. Podczas szkolenia, kadet nabywał podstawy (teoria oraz praktyka) z zakresu udzielania pomocy rannym, odnajdywania rannych na polu bitwy, a także ich transportu do miejsc zbiorczych. Warto w tym miejscu podkreślić, że zakres pomocy jakiej mógł udzielać, zależał od poziomu jego (sanitariusza) wykształcenia. Dotyczy to również wachlarzu przydzielanych medykamentów i przyborów medycznych. Kadet, który ukończył szkolenie medyczne otrzymywał specjalizację do jego aktualnego stopnia wojskowego, np. sanitarusza (Sanitäter) dla szeregowych, lub sanitariusza-starszego kaprala (Sanitäter-Gefreite). Trochę inaczej wyglądała sprawa po wybuchu wojny, wówczas kadeci szkół dla sanitariuszy w wielu przypadkach byli już doświadczonymi frontowymi żołnierzami. Zapotrzebowanie na personel medyczny, rosło w miarę postępu konfliktu. To samo dotyczy zakresu umiejętności sanitariuszy, które rozszerzano, np. o udzielanie pomocy porażonych bronią chemiczną.

Wyposażenie kadetów szkoły sanitariuszy były analogiczne jak w przypadku sanitariuszy frontowych, na które składały się ładownice medyczne oraz manierka medyczna. Co do uzbrojenia, kadet mógł otrzymać broń krótką, jednakże NIGDY nie była to jego broń osobista, jak w przypadku kadry oficerskiej.

Lista elementów umundurowania i wyposażenia w mojej sylwetce:

wszystkie elementy, na które składa się sylwetka są oryginalnymi eksponatami z kolekcji Autora

bluza mundurowa 22 Pułku Piechoty "Keith" - Dunkelblauer Waffenrock M1895 (rok produkcji 1903);
spodnie robocze - Drillichhosen (rok produkcji 1916);
buty marszowe - Marschstiefel (Knobelbecher) M1866;
pas i klamra - Koppel und Koppelschloss M1895 (pas produkcji z roku 1916);
bagnet "ość", żabka oraz temblak - Seitengewehr 98 n.A. (rok produkcji 1903), Koppelschuh (rok produkcji 1914), Troddel fur 7. Kompagnie;
para ładownic medycznych (lewa "L" oraz prawa "P") dla polowych sanitariuszy (ładownice różniły się wnętrzem, gdyż lewa była przeznaczona głownie na opatrunki, a prawa medykamenty oraz przybory) - Sanitätertaschen für Sanitätsmannschaften, links ("L") und rechts ("R") - rok produkcji 1915 oraz 1903;
manierka medyczna dla sanitariuszy - Labeflasche für Sanitätsmannschaften (wczesny model);
opaska medyczna - Sanitäter Armbinde;
chlebak razem z manierką - Brotbeutel M1887 (rok produkcji 1916), Feldflasche M1907;
hełm typu Pickelhaube M1895 (czerep wykonany na zamówienie, wszystkie pozostałe elementy oryginalne);

Źródło fotografii z epoki: Internet (dostęp 04.2019 r.)

Zdjęcia wykonał: Artur Student

Model: Michał Świerczek

Sylwetka Nr. VI

Photo by: Agata OS

Sylwetka Nr. VII

Powyższa sylwetka prezentuje sanitariusza-starszego szeregowego (Sanitäts-Gefreite) 1 Górnośląskiego Pułku Piechoty "Keith" Nr. 22 (1. Oberschlesisches Infanterie Regiment "Keith" No. 22) w pełnym wyposażeniu marszowym i jest inspirowana załączoną fotografią z mojej kolekcji. Kombinacja sylwetki nawiązuje do standardów okresu wiosna+ 1915 roku o czym świadczy szara kolorystyka zarówno pałatki (Zelbahn), jak i chlebaka (Brotbeuthel). Natomiast fotografia/pocztówka (Feldpost) została nadana we wrześniu 1914 roku i prezentuje szeregowego sanitariusza 72 Pułku Piechoty Landwehry (Landwehr Infanterie Regiment No. 72). Najbardziej charakterystycznymi elementami prezentowanej sylwetki jest kabura pistoletu P-08 (Luger), kosztem jednej bandażownicy (Sanitätertasche) oraz brak manierki medycznej (Labeflasche). Biorąc pod uwagę zapasowy charakter pułków Landwehry, brak jednej bandażownicy można tłumaczyć deficytami w zasobach. Aczkolwiek jest to jedyny udokumentowany taki przypadek kombinacji z jakim do tej pory się spotkałem. Kwestię broni krótkiej u niemieckich sanitariuszy poruszę w artykule, który będzie można znaleźć na stronie www.ashistorii.pl w zakładce BLOG. Pozostałe elementy wyposażenia oraz samo umundurowanie jest typowe dla pruskiej piechoty z tego okresu (1914-1915).

Lista elementów umundurowania i wyposażenia w mojej sylwetce:

a) elementy oryginalne:

pas i klamra - Koppel und Koppelschloss M1895 (pas produkcji z roku 1916);
bagnet "ość", żabka oraz temblak - Seitengewehr 98 n.A. (rok produkcji 1903), Koppelschuh (rok produkcji 1914), Troddel für 9. Kompagnie;
kabura dla pistoletu P-08 (Luger) - Patronentasche für Pistolen 08 (rok produkcji 1915);
ładownica medyczna (lewa "L") dla polowych sanitariuszy - Sanitätertaschen für Sanitätsmannschaften, links ("L") - rok produkcji 1915;
manierka medyczna dla sanitariuszy - Labeflasche für Sanitätsmannschaften (wczesny model);
opaska medyczna - Sanitäter Armbinde;
hełm typu Pickelhaube M1895 (czerep wykonany na zamówienie, wszystkie pozostałe elementy oryginalne);
buty marszowe - Marschstiefel (Knobelbecher) M1866;
erzatrzowy tornister razem z przybornikiem do pałatki, aluminiową menażką, pałatką, płaszczem polowym oraz trzema trokami do pałatki - Erzatz Tornister (rok produkcji 1915), Zeltpflöcke (rok produkcji, niewidoczny) Kochgeschirr M1910 (rok produkcji 1914), Zelthbahn M1892 und Mantelriemen, Einheitsmantel M1915 (rok produkcji 1916);
chlebak razem z manierką oraz aluminiowym kubkiem - Brotbeutel M1887 (rok produkcji 1916), Feldflasche M1907, Trinkenbecher M1893 (rok produkcji 1914);
guziki rangowe starszego szeregowego - Gefreiter Knöpfe;
komplet guzików mundurowych i kompanijnych.

b) elementy będące replikami:

bluza mundurowa - Feldrock M1907/10 - produkcja Voenspec;
spodnie polowe - Tuchhose für Mannschaften der Infanterie, steingrau M1914 - produkcja Schuster;
naramienniki dla 22 regimentu - Schulterklappen - produkcja BA XIII;
halsztuk - Halstuh - produkcja BA XIII;
pokrowiec na Pickelhaube - Helmuberzug - produkcja BA XIII;

Źródło fotografii z epoki: z kolekcji Autora

Zdjęcia wykonał: Artur Student

Model: Artur Student

Sylwetka Nr. VIII

Powyższa sylwetka prezentuje sanitariusza (Sanitäter) armii pruskiej z drugiej połowy wojny i jest wzorowana na załączonej fotografii. Niestety dokładna data wykonania fotografii jest nieznana, lecz wygląd widocznych żołnierzy, a przede wszystkim stalowe hełmy M1916, sugerują czas od drugiej połowy 1916 roku. Zastanawia brak masek przeciwgazowych, jednakże mogą być w specjalnych torbach zawieszonych z tyłu pasów. Porównując wyposażenie medyczne ze wcześniejszymi sylwetkami, łatwo dostrzec że w tym zakresie nic się nie zmieniło. W rzeczywistości, ze względu na szerokie stosowanie broni chemicznej, relatywnie zwiększył się przydział tzw. aparatów Drägera dla służb sanitarnych. Jak również niektóre bandażownice produkowano z materiałów zastępczych, np. prasowanego kartonu. Zwraca uwagę długi kij, który najpewniej służył pomocą w mocno zabłoconym terenie. Praktycznie wszystkie elementy wykorzystane do zbudowania sylwetki stanowią oryginalne eksponaty (z wyjątkiem widocznych pod płaszczem spodni).

Lista elementów umundurowania i wyposażenia w mojej sylwetce:

a) elementy oryginalne:

pas i klamra - Koppel und Koppelschloss M1895 (pas produkcji z roku 1916);
para ładownic medycznych (lewa "L" oraz prawa "P") dla polowych sanitariuszy (ładownice różniły się wnętrzem, gdyż lewa była przeznaczona głownie na opatrunki, a prawa medykamenty oraz przybory) - Sanitätertaschen für Sanitätsmannschaften, links ("L") und rechts ("R") - rok produkcji 1915 oraz 1903;
bagnet "liść" - Seitengewehr 98/05 (rok produkcji 1915);
manierka medyczna dla sanitariuszy - Labeflasche für Sanitätsmannschaften (wczesny model);
opaska medyczna - Sanitäter Armbinde;
hełm stalowy - Stalhelm M1916;
buty marszowe - Marschstiefel (Knobelbecher) M1866;
płaszcz polowy dla podoficerów i szeregowych - Feldgrauer Einheitsmantel für Mannschaften M15 (produkcja 1916);
chlebak razem z manierką - Brotbeutel M1887 (rok produkcji 1916), Feldflasche M1907;
pasek do chlebaka (szary) - Brotbeutelriemen - rok produkcji 1916.

b) elementy będące replikami:

spodnie polowe - Tuchhose für Mannschaften der Infanterie, steingrau M1914 - produkcja Schuster.

Źródło fotografii z epoki: z kolekcji Autora

Zdjęcia wykonał: Artur Student

Model: Artur Student

Sylwetka Nr. IX

Powyższa sylwetka prezentuje portret kaprala-sanitariusza (Sanitäts Unteroffizier) armii pruskiej z 1915 roku, jako kawalera krzyża żelaznego II klasy (Inhaber des eisern Kreiz II Kl.). Warto w tym miejscu podkreślić, że żołnierze służb medycznych również otrzymywali tego typu odznaczenia (żelazny krzyż). Kapral jest rezerwistą na co wskazuje sznur strzelecki (niem. Schützenschnur) i reprezentuje 7 kompanię 272 Rezerwowego Pułku Piechoty. Ponadto. Naszywka (niem. Ärmelabzeichen) na prawym ranieniu jest znakiem rozpoznawczym absolwentów szkoły sanitariuszy.

Lista elementów umundurowania i wyposażenia w mojej sylwetce:

a) elementy oryginalne:

pas i klamra - Koppel und Koppelschloss M1895 (pas produkcji z roku 1916);
bagnet "ość", żabka oraz temblak - Seitengewehr 98 n.A. (rok produkcji 1903), Koppelschuh (rok produkcji 1914), Troddel für Unteroffizier;
opaska medyczna - Sanitäter Armbinde;
buty marszowe - Marschstiefel (Knobelbecher) M1866;
krzyż żelazny II klasy wraz ze wstążką - eisern Kreiz II Kl;
sznur strzelecki 1 stopnia dla piechoty - Schützenschnur für Infanterie 1. Stufe
guziki mundurowe - kontyngentu pruskiego w tym para guzików kompanijnych
cywilne okulary.

b) elementy będące replikami:

spodnie polowe - Steingrauer Tuchhosen für Mannschaften der Infanterie, M14 - produkcja Bekleidungsamt XIII;
bluza polowa - Feldbluse nach Landsturmschnitt Muster 13 für Infanterie Unteroffizier - produkcja Bekleidungsamt XIII;
halsztuk - Halsbinde - produkcja Bekleidungsamt XIII;
czapka dla podoficerów - Schirmmütze m1910 - produkca Bekleidungsamt XIII.

Zdjęcia wykonał: Artur Student

Model: Artur Student

Sylwetka Nr. X

Kolejna sylwetka kaprala-sanitariusza (Sanitäts Unteroffizier) armii pruskiej z 1915 roku, inspirowana fotografią z epoki. Kombinacja wyposażenia prezentuje pierwszoliniowego sanitariusza 272 Rezerwowego Pułku Piechoty (niem. Reserve Infanterie Regiment No. 272) w pełnym (regulaminowy) wyposażeniu dedykowanym dla tej specjalizacji. Dlaczego sanitariusz posiada sznur strzelecki (niem. Schützenschnur für Infanterie)? Ten element bluzy mundurowej był znakiem rozpoznawczym rezerwistów, lub kadry zawodowej, którzy go zdobyli przed wybuchem wojny (nie spotkałem się z informacją aby po wybuchu wojny organizowano zawody strzeleckie). Tak więc, stanowił prestiżowe wyróżnienie noszone nawet frontowo, niezależnie od funkcji i specjalizacji. Warta wyjaśnienie jest także opaska medyczna, gdyż w przeciwieństwie do drugowojennej (Wehrmacht/Waffen SS) nie miała uregulowanych wymiarów. W rezultacie, możemy na licznych fotografiach zauważyć różne wymiary opaski, krzyża, czy nawet materiału z którego krzyż był wykonany. Laska jest elementem prywatnym żołnierza, szczególnie przydatna podczas długich marszów.

Lista elementów umundurowania i wyposażenia w mojej sylwetce:

a) elementy oryginalne:

pas i klamra - Koppel und Koppelschloss M1895 (pas produkcji z roku 1916);
bagnet "ość", żabka oraz temblak - Seitengewehr 98 n.A. (rok produkcji 1903), Koppelschuh (rok produkcji 1914), Troddel für Unteroffizier;
opaska medyczna - Sanitäter Armbinde;
buty marszowe - Marschstiefel (Knobelbecher) M1866;
sznur strzelecki 1 stopnia dla piechoty - Schützenschnur für Infanterie 1. Stufe
guziki mundurowe - kontyngentu pruskiego w tym para guzików kompanijnych;
Pickelhauba - Pickelhaube M1895 (czerep wykonany na zamówienie, wszystkie pozostałe elementy oryginalne);
para ładownic medycznych (lewa "L" oraz prawa "P") dla polowych sanitariuszy (ładownice różniły się wnętrzem, gdyż lewa była przeznaczona głownie na opatrunki, a prawa medykamenty oraz przybory) - Sanitätertaschen für Sanitätsmannschaften, links ("L") und rechts ("R") - rok produkcji 1915 oraz 1903;
manierka medyczna dla sanitariuszy - Labeflasche für Sanitätsmannschaften (wczesny model);
chlebak razem z manierką - Brotbeutel M1887 (rok produkcji 1916), Feldflasche M1907;
pasek do chlebaka (szary) - Brotbeutelriemen - rok produkcji 1916;
fajka (I poł. XX wieku);
laska z drewna orzechowego.

b) elementy będące replikami:

spodnie polowe - Steingrauer Tuchhosen für Mannschaften der Infanterie, M14 - produkcja Bekleidungsamt XIII;
bluza polowa - Feldbluse nach Landsturmschnitt Muster 1913 für Infanterie Unteroffizier - produkcja Bekleidungsamt XIII;
halsztuk - Halsbinde - produkcja Bekleidungsamt XIII;
pokrowiec na Pickelhaube dla rezerwowego pułku piechoty - Helmüberzug für Reservetruppen - produkcja BA XIII.

Zdjęcia wykonał: Bronek Antos, Artur Student

Model: Artur Student

Sylwetka Nr. XI

Powyższa ilustracja przedstawia kompletne (oryginalne) polowe wyposażenie bojowe oraz marszowe, wraz z podpisem poszczególnych elementów piechura armii kajzera z pierwszej połowy Wielkiej Wojny. Cyfry obok nazw wskazują na model danego elementu.

Ilustracja stanowi uzupełnienie sylwetek historycznych.

Photo by: Artur Student

Wszystkie elementy stanowią kolekcję Artura Studenta.

Sylwetka Nr. XII

Sylwetka prezentuje kaprala (niem. Unteroffizier) 7 Kompani 272 Rezerwowego Pułku Piechoty w luźnej kombinacji na rok 1916+. W tym okresie wspomniana jednostka stacjonowała na froncie wschodni, przez co zaopatrzenie w nowy sprzęt otrzymywała relatywnie wolno. Tym można tłumaczyć płaszcz "starego wzoru" tj. M08 (niem. Steingrauer Mantel für Mannschaften der Infanterie M08). Elementy charakterystyczne dla okresu po 1915 roku, czyli tzw. nóż okopowy (niem. Grabendolche) oraz skórzane etui na zegarek kieszonkowy, stanowiły prywatne zakupy żołnierza, w które można było zaopatrzyć się np. poprzez pocztę polową. Broń krótka w postaci pistoletu 08 (niem. Pistole 08) jest z kolei elementem wręcz dekoracyjnym, gdyż z wyjątkiem kilku specjalizacji ten rodzaj broni nie był dedykowany kapralowi.

Lista elementów umundurowania i wyposażenia w mojej sylwetce:

a) elementy oryginalne:

klamra - Koppelschloss M95 (pas produkcji z roku 1916);
nóż okopowy - Grabendolche;
buty marszowe - Marschstiefel/Knobelbecher) M1866;
sznur strzelecki 1 stopnia dla piechoty - Schützenschnur für Infanterie 1. Stufe
guziki mundurowe - kontyngentu pruskiego w tym para guzików kompanijnych;
kabura pistoletu 08 - Pistolentasche 08 - rok produkcji 1915;
okulary cywilne - Brille;
zegarek kieszonkowy - Taschenuhr.

b) elementy będące replikami:

spodnie polowe - Steingrauer Tuchhosen für Mannschaften der Infanterie, M14 - produkcja Bekleidungsamt XIII;
bluza polowa z obszyciem rangowym kaprala - Unteroffizier Feldbluse nach Landsturmschnitt Muster 1913 für Infanterie - produkcja Bekleidungsamt XIII;
halsztuk - Halsbinde - produkcja Bekleidungsamt XIII;
pas - Koppel/Gürtel - produkcja Ralf Bäuerle;
czapka dla oficerów/podoficerów - Schirmmutze m10 - produkcja Bekleidungsamt XIII;
płaszcz piechoty w kolorze Steingrau M08 z obszyciem rangi kaprala -Unteroffizier Steingrauer Mantel für Mannschaften der Infanterie M08 - produkcja Bekleidungsamt XIII;

Photo by, Artur Student

Sylwetka Nr. XIII

Sylwetka prezentuje kaprala (niem. Unteroffizier) 7 Kompani 272 Rezerwowego Pułku Piechoty, podczas pełnienia służby wartowniczej w warunkach zimowych na przełomie 1915/16 roku. W tym okresie wspomniana jednostka stacjonowała na froncie wschodni w okolicach Pińska (obecnie Białoruś). Kombinacja wyposażenia jest dostosowana do charakteru oraz obowiązków powierzonej służby, tj. lornetka (Fernglass 08), która nie stanowiła przydziałowego elementu kaprala, ale ze względu na patrolowanie rozległego areału była niezbędna. Dodatkowo, wartownik posiada jedynie bagnet (bez łopatki) oraz manierkę (bez chlebaka) zawieszoną na tzw. D-Ringu. Należy również wspomnieć o płaszczu (Feldmantel 08) posiadającym wszywane naramienniki (Schulterklappen) model 14. Otóż, pierwotnie wspomniany model płaszcza był wydawany bez naramienników oraz możliwości ich przepięcia (np. z bluzy polowej). Do lata 1915 roku, część żołnierzy przerabiała swoje płaszcze 08 z możliwością wpinania do nich naramienników model 07. Dopiero, od jesieni 1915 roku i wprowadzeniu naramienników bez obszyć barwy broni, a więc modelu m14, pozyskane dodatkowo naramienniki były na stałe wszywane do płaszcza (jak w prezentowanej sylwetce).

Lista elementów umundurowania i wyposażenia w mojej sylwetce:

a) elementy oryginalne:

klamra - Koppelschloss M95;
bagnet "ość" oraz temblak - Seitengewehr 98 n.A. (rok produkcji 1903) Unteroffizier Troddel ohne Portepee;
łopatka piechoty - Kleines Spaten für Infanterie M1898;
buty marszowe - Marschstiefel/Knobelbecher) M1866;
sznur strzelecki 1 stopnia dla piechoty - Schützenschnur für Infanterie 1. Stufe
guziki mundurowe - kontyngentu pruskiego w tym para guzików kompanijnych;
lorneta wraz z pokrowcem - Fermglass 08;
manierka model 08 - Feldflasche M07;
karabin piechoty systemu mausera - Gewehr 98 (prod. Amberg 1917r.);
ładownica - Patronentasche M1909 (prod. 1915r.);
pasek od chlebaka koloru szarego - Brotbeutelriemen;
Pickelhauba - Pickelhaube M1895 (czerep wykonany na zamówienie, wszystkie pozostałe elementy oryginalne);

b) elementy będące replikami:

spodnie polowe - Steingrauer Tuchhosen für Mannschaften der Infanterie, M14 - produkcja Bekleidungsamt XIII;
wełniana kominiarka;
pas - Koppel/Gürtel - produkcja Ralf Bäuerle;
D-Ring;
pokrowiec na Pickehaube wraz z numerem jednostki - Uberzug mit regiment numer;
wełniane rękawiczki;
żabka do bagnetu s98 - Koppelschuh produkcja Ralf Bäuerle;
płaszcz piechoty w kolorze Steingrau M08 z obszyciem rangi kaprala -Unteroffizier Steingrauer Mantel für Mannschaften der Infanterie M08 - produkcja Bekleidungsamt XIII;

Photo by, Artur Student

Sylwetka Nr. XIV